Ruimtelijke ontwikkeling, projecten en grondexploitaties

• Faciliteren en regie voeren op de ruimtelijke ontwikkeling van de stad, onder andere door het ontwikkelen en actueel houden van visies en beleidskaders;
• Uitvoering geven aan Omgevingswet.

Omgevingswet en Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb)
De invoering van de Omgevingswet (Ow) per 1 januari 2024 is een omvangrijke en complexe stelselwijziging die grote impact heeft op de rol, verantwoordelijkheden, beleids- en regelruimte van lokale overheden, en daarmee ook op de lokale gemeentefinanciën.
De Omgevingswet is een volledig nieuw wettelijke kader dat het merendeel van alle regels en wetten rond de inrichting van de fysieke leefomgeving samenvoegt. De Omgevingswet kent twee maatschappelijke doelen:

1. een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit bereiken en in stand houden;
2. de fysieke leefomgeving doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen om er maatschappelijke behoeften mee te vervullen.

Het landelijke Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO), waaronder regels op de kaart, functioneert nog niet volledig. De vraag is of dit per 1 januari 2024 wel volledig zal functioneren. Als dit niet het geval blijkt, zal dat invloed hebben op de (digitale) dienstverlening die de gemeente kan bieden. Het kan zijn dat het behouden van het huidige niveau van dienstverlening binnen het fysieke domein niet mogelijk is door de overgang van de Wabo naar de Omgevingswet en Wkb.
De Omgevingswet betekent ook een andere manier van werken: alle medewerkers die hiermee te maken krijgen zijn / worden hiervoor getraind. Door organisatorische aanpassingen creëren we een duidelijk onderscheid tussen visies, beleid en uitvoeringsregels.

Tegelijk met de invoering van de Omgevingswet hebben we te maken met de invoering van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Ook deze stelselwijziging betekent een verandering van onze rol en verantwoordelijkheid in toetsing en handhaving. Dat komt doordat de kwaliteitsborging (onder andere toetsing op bouwbesluit) niet meer door de gemeente wordt uitgevoerd, maar door een externe kwaliteitsborger. De gemeente houdt wel een verantwoordelijkheid voor de kwaliteit.

Ruimtelijk beleid en visies
De Structuurvisie Amstelveen 2015+ (2011) is zolang de Omgevingsvisie niet is vastgesteld, samen met sectorale visies als de Mobiliteitsvisie, de Woonvisie en het Ruimtelijk Ontwikkelingsperspectief, het kader voor de korte en middellange termijn sturing aan de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente. Amstelveen gaf hiermee helderheid over de gewenste fysieke ontwikkelingsrichting van de gemeente.

Omgevingsvisie
In het kader van de -op 1 januari 2024 in werking tredende- Omgevingswet wordt een Omgevingsvisie ontwikkeld die deze rol vanuit het bredere perspectief van de fysieke leefomgeving zal overnemen. Ook (de fysieke ruimtevragen vanuit) het sociale domein zal in de Omgevingsvisie meegenomen worden. De voorbereidingen om te komen tot de Omgevingsvisie zijn de vorige raadsperiode al gestart. Onder andere is hiertoe in 2020 het Koersdocument opgesteld. Deze raadsperiode wordt allereerst in de herfst van 2023 de Opgavennotitie vastgesteld en wordt vervolgens de Omgevingsvisie voor Amstelveen opgesteld, inclusief een Omgevingseffectrapportage (OER), en aan de raad aangeboden. Planning is dat deze uiterlijk eind 2024 vastgesteld wordt.

Hoogbouwvisie
De Hoogbouwvisie uit 2019 is in 2023 geëvalueerd. Via een raadsgesprek heeft de raad hier kennis van genomen. In 2024 zal de visie worden geactualiseerd.

Bovenkerkerwegzone
In maart 2023 is de Nota van Uitgangspunten voor de Bovenkerkerwegzone vastgesteld door de raad. Hierbij wordt beoogd om de kantorenzone tussen de Bovenkerkerweg en Middenhoven te transformeren tot een gebied met woningbouw en aanvullende voorzieningen in de plint. Momenteel wordt gewerkt aan de Gebiedsvisie voor het gebied, in samenspraak met eigenaren en met verdere participatie van omwonenden. Doelstelling is om de Gebiedsvisie Bovenkerkerwegzone in 2024 aan de raad voor te leggen ter besluitvorming.

Groenvisie
In 2023 is de gestart met het opstellen van de Groenvisie. De doorwerking naar plannen en projecten vindt in 2024 plaats. Zie verder thema 2.4.1 Groen.

Uitvoeringsprogramma Gezonde Leefomgeving
In 2024 zal uitvoering worden gegeven aan de visie gezonde leefomgeving die in 2023 is opgesteld. Er is capaciteit beschikbaar om deze uitvoering ter hand te nemen; vooralsnog zijn er geen extra middelen benodigd.  

Ruimtelijke projecten
Amstelveen wil regie voeren op de ruimtelijke ontwikkeling van de stad. Doel is het toevoegen van ruimtelijke kwaliteit en woningbouw voor de juiste doelgroepen. De schaarse ruimte vraagt om zorgvuldige regie en zoveel mogelijk meervoudig gebruik van ruimte. Leefbaarheid (een gezonde fysieke leefomgeving), een groennorm en sociale samenhang in wijken en buurten maken wij leidend. Ruimtelijke projecten dienen bij te dragen aan deze doelen. De markt voor woningbouw staat in Amstelveen flink onder druk door onder andere wettelijke onzekerheden en prijsstijgingen. Ontwikkelaars blijven desondanks kansen zien voor (her)ontwikkeling in Amstelveen.

Het werkproces voor ruimtelijke initiatieven en projecten is aangepast op de invoering van de Omgevingswet. Voor de intake van nieuwe initiatieven is een nieuw proces ingericht waarbij de initiatiefnemer verantwoordelijk is voor de participatie en waarbij de gemeente een toetsende rol heeft. In deze zogenaamde wenselijkheidsfase kan de raad worden betrokken door een raadsgeprek over een initiatief of wordt de raad actief geïnformeerd door een raadsbrief. Per initiatief kan een keuze worden gemaakt hoe de raad te betrekken. Dit is afhankelijk van de impact van het initiatief op de omgeving en het resultaat van de participatie door de initiatiefnemer. Op deze wijze bepalen we eerst de wenselijkheid van een initiatief alvorens deze als project verder uit te werken in de haalbaarheidsfase.

Daarnaast speelt de krapte op de arbeidsmarkt in de hele keten van het fysiek domein nog steeds een rol in het kunnen opstarten van nieuwe projecten en ook in de uitvoering van lopende projecten. Met het prioriteren van projecten wordt capaciteit gericht ingezet. De prioritering wordt een aantal keer per jaar heroverwogen. Op deze manier is het gelukt om in 2023 een aantal nieuwe projecten op te starten zonder verlies van inzet op de lopende projecten.

De nadruk in de ruimtelijke projecten ligt op transformatie en binnenstedelijk bouwen. Het grondbeleid is situationeel, met als basishouding faciliterend. Hierbij vindt kostenverhaal plaats en zijn grondexploitaties in principe financieel neutraal. Jaarlijks stelt de gemeenteraad de actualisering van de grondexploitaties vast, door middel waarvan de financiële kaders actueel worden gehouden. De schaarse ruimte en de ambities vragen om meer sturing vanuit het grondbeleid. De komende periode zetten we stappen om te komen tot een actievere rol met onder andere strategisch verwervingsbeleid.

Welstandsbeleid
Bouwkwaliteit, architectuur en welstandseisen krijgen in een vroeg stadium van initiatieven voor nieuwbouw aandacht. De eisen voor welstand in de bestaande omgeving worden bijgesteld op basis van de uitgangspunten: uitstraling, kwaliteit, duurzaamheid en groen. Het welstandsbeleid wordt in die lijn geactualiseerd.